ماجرای حذف یارانه ۱۸ میلیون نفری چیست؟
به گزارش آتیه آنلاین، به تازگی رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌ها با برگزاری نشستی بر لزوم قطع یارانه ۱۸ میلیون نفر تاکید کرد. رئیس این سازمان چنین اعلام کرد که در حال حاضر ۹۲ درصد مردم در حال دریافت یارانه هستند. حسن نوروزی همچنین به سختی‌های تامین منابع لازم برای پرداخت این یارانه پرداخت و اظهار کرد: «یارانه نقدی و مستمری پرداخته ماهانه به خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی ۳۶ همت است که ماهانه ۳۵ میلیون دلار از وزارت نفت می گیریم تا یارانه بدهیم آن هم در حالی که روزانه ۲۰ میلیون لیتر بنزین وارد می کنیم و صادراتی نداریم؛ سایر حامل‌ها هم همین وضع را دارند به سختی از وزارت نفت پولی گرفته می‌شود و سپس به صورت مساوی به همه یارانه می‌دهیم.»
رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها افزود: همه می دانند سیاست فعلی درست نیست و باید اصلاح شود.
احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز پیش از این تاکید کرده بود: «دولت طبق قانون بودجه ۱۴۰۴، یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی (دهک‌های ۸ تا ۱۰) را تا پایان شهریورماه حذف می‌کند.»
وی گفته بود: «این طرح که بر اساس شناسایی دارایی و درآمد خانوارها اجرا می‌شود، ماهانه حدود ۵ هزار میلیارد تومان را به طرح کالابرگ معیشتی اختصاص خواهد داد.»
بر اساس آنچه اعلام شده بیش از ۲۰ میلیون نفر در سه دهک بالای درآمدی (دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰) یارانه نقدی دریافت می‌کردند که با حذف برخی از یارانه‌بگیران در سال گذشته، این تعداد به حدود ۱۸ میلیون نفر کاهش یافت.حال نیز حذف یارانه سه دهک پردرآمد می‌تواند ماهانه حدود ۵ هزار میلیارد تومان درآمد برای دولت ایجاد کند. این منابع مالی قرار است به طور مستقیم به طرح یارانه معیشتی کالابرگ اختصاص یابد که هدف آن حمایت از اقشار کم‌درآمد و تأمین کالاهای اساسی خانوارهاست.
یارانه کدام خانواده‌ها قطع می‌شود؟
پیش از این، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی فهرستی از شاخص‌های اقتصادی و دارایی‌های خانوارها را به عنوان ملاک حذف یارانه اعلام کرده بود.
خانوارهای دارای املاک و مستغلات از جمله باغ‌ویلاهای مجلل با مجموع ارزش بالاتر از ۳۵ میلیارد تومان از مشمولان دریافت یارانه نقدی حذف می‌شوند. همچنین خانوارهای دارای یک یا چند خودروی سواری یا وانت دو اتاق (کابین) پلاک شخصی با مجموع ارزش ۳ میلیارد تومان واجد شرایط دریافت یارانه نقدی نمی‌شوند. همچنین خانوارهایی که بیش از ۵ سفر خارجی در بازه یک‌ساله داشته باشند نیز از دریافت یارانه نقدی حذف می‌شوند. بخش دیگری از معیارهای حذف یارانه افراد برخوردار نیز در حوزه تراکنش‌های ماهانه خرید مجموع کارت‌های بانکی خانوار است که در سامانه «شاپرک» ثبت می‌شود.
البته احمد میدری تاکید کرده است که پیش از قطع یارانه، هر فرد مشمول به طور رسمی از دلایل این تصمیم مطلع خواهد شد و در صورت اعتراض، امکان بررسی و رسیدگی به شکایت او وجود خواهد داشت.
آیا قطع یارانه‌ها بد است؟
در شرایطی که کشور چندین سال است تورم بالای ۲۰ و حتی ۴۰ درصد را تجربه می‌کند، به طور طبیعی افزایش هزینه‌ها دشواری مردم در تامین معیشت را دو چندان کرده اما با این همه، پرداخت یارانه حتی حالا که چند سالی است مبلغ آن از ۴۵ هزار تومان به ۳۰۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده همچنان برای برخی خانواده‌ها تاثیرگذار نیست. بنا بر آنچه اعلام شده حدود ۱۱ میلیون نفر از یارانه‌بگیران در طبقه افراد غیرنیازمند قرار دارند، از این رو، برخی کارشناسان عنوان می‌کنند که با توجه به تورم موجود، ۳۰۰ هزار تومان، پرداختی یارانه نقدی تأثیر بالایی بر کیفیت زندگی آنها ندارد و چنانچه مطالعات نشان می‌دهد این رقم تنها ۰.۷درصد از سبد هزینه‌ای دهک دهم را پوشش می‌دهد.
بالغ بر ۹۰ درصد مردم یارانه می‌گیرند
امید حاجتی، رییس سابق سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها یکی از منتقدان شیوه فعلی تخصیص یارانه است و تاکید دارد: «الان به ۹۰ درصد جامعه یارانه می دهیم و افتخار هم می‌کنیم، چه افتخاری دارد که این همه مردم در کشور نیازمند یارانه هستند؟ در حالی که یارانه داده می‌شود تا نوسانات ناشی از مابه‌التفاوت تورم با رفاه خانوار را پوشش دهد.»
علی عسگری، رییس اسبق سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها نیز درباره سیاست‌گذاری ها در حوزه هدفمندسازی یارانه‌ها معتقد است: «اگر نظرسنجی کنید می بینید ما سه رییس فعلی و سابق سازمان هدفمندی یارانه‌ها جزو مخالفان اجرای این قانون هستیم، من از طراحان قانون هدفمندی یارانه‌ها بودم، در آن زمان قرار شد ظرف ۵ سال نرخ بنزین آزادسازی شود قانون از سال ۸۹ اجرا شد وقتی اجرای آن آغاز شد تمام تصمیم‌سازی‌های مربوطه در شورای اقتصاد انجام می‌شد سپس نمایندگان مجلس با این قانون مخالفت کردند رییس جمهور وقت هم با انتقال تصمیم‌گیری‌ها به مجلس موافقت کرد و نهایتا این شد که از سال دوم اجرا، دیگر چیزی به اسم هدفمندی یارانه‌ها نداریم و به ناکارآمدترین وجه در حال اجرای آن هستیم، روش فعلی بدترین وجه برای راضی کردن مردم است که پولی را از جایی برداریم و به مردم بدهیم.»
چند درصد مردم در سه دهک پردرآمد قرار دارند؟
مرکز آمار ایران طی روزهای گذشته در گزارشی وضعیت دهک‌های اقتصادی تا پایان سال ۱۴۰۲ را تشریح کرده که در قالب آن چنین عنوان شده که ۳۱.۹۴ درصد جمعیت در دهک دهم، ۱۵.۵۶درصد در دهک نهم و ۱۱.۷۳ درصد در دهک هشتم قرار می‌گیرند.
همچنین سهم دهک‌های اول تا سوم به ترتیب ۲.۲۹، ۳.۶۶ و ۴.۲۱ درصد است.
حال دولت وعده داده با حذف یارانه سه دهک پردرآمد در قالب اجرای طرح‌هایی مانند کالابرگ الکترونیک حمایت بیشتری از معیشت اقشار ضعیف و دهک‌های اول تا سوم داشته باشد. البته همچنان برای دریافت کالابرگ و یارانه نقدی، دهک‌های چهارم تا هفتم نیز در لیست قرار دارند.
اکنون اگرچه حذف یارانه سه دهک پردرآمد ممکن است منجر به تخصیص حمایت بیشتر برای خانوارهای هم درآمد شود اما باید به برخی نکات نیز توجه داشت. به طور مثال فرشاد فاطمی، اقتصاددان و استاد دانشگاه صنعتی شریف در گفت گو با آتیه آنلاین، در این باره اظهار کرده بود: «یکی از نکات مهمی که در حذف یارانه‌ها و تخصیص آن باید مد نظر قرار گیرد، شیوه انجام این کار است چرا که این امکان وجود دارد که با حذف یارانه دهک هشتم و تخصیص یارانه به دهک هفتم بلافاصله دهک‌های این افراد جابجایی شود.»
این اقتصاددان همچنین گفته بود: «نکته مهم دیگری که درباره سیاست‌های حمایتی باید مورد توجه قرار گیرد، مدت زمان آنهاست. اگر در شرایط تورمی، فقر در حال همه گیر شدن باشد به جای سیاست‌های حمایتی باید به دنبال راهکاری برای ایجاد رشد اقتصادی بود در غیر این صورت اقتصاد خاصیت مولد بودن خود را از دست خواهد داد. مشکلات معیشتی را برای بلندمدت نمی توان با سیاست‌های حمایتی رفع کرد. این گونه حمایت‌ها ممکن است در کوتاه مدت اثرگذار باشند اما حمایت اقتصادی از ۵۰ درصد جمعیت کشور موضوعی است که به طور مثال ۶ ماه می‌تواند مورد استفاده قرارگیرد نه ۱۰ سال. مثلا ما می توانیم بگوییم در دوره جنگ بخشی از جمعیت کشور با مشکل مواجه شده‌اند و حال دولت قصد دارد برای مدتی آنها را مورد حمایت قرار دهد اما نمی توان این سیاست را برای سال‌های متمادی ادامه داد. مگر یک دولت چقدر مالیات دریافت می کند و اقتصاد دچار رکود چقدر تولید دارد؟ در واقع اگر قرار باشد به این شکل و به صورت دائمی بخشی از جامعه از سوبسیدهای دولتی بهره‌مند شوند این کار به نوعی توزیع فقر خواهد بود.»