واکاوی علل تمایل به بیمه‌پردازی
به گزارش آتیه آنلاین، اگرچه کارگران امروز یک مبلغ ثابت به عنوان حقوق دریافت می‌کنند بهتر از این است که بخشی از آن را به عنوان حق‌بیمه برای آینده ذخیره کند، اما این غفلت زمانی اهمیت پیدا می‌کند که زمان بازنشستگی نه تنها ذخیره‌ای برای دوران سالمندی ندارند از طرفی به دلیل عدم بیمه‌پردازی، برای آینده خود و خانواده هیچ اندوخته‌ای ندارند و در این زمان فقط حسرت روزهای از دست رفته را بر دل دارد.
البته از طرفی دیگر برخی کارگران تمایل جدی برای بیمه‌پردازی دارد اما این بار غفلت از این موضوع از سوی کارفرمایان مانع از برخورداری قشر کارگر از خدمات بیمه‌های اجتماعی می‌شوند اما براساس قانون، کارگر باید از نخستین روز اشتغال توسط کارفرما بیمه شود، در صورتی که کارفرما در زمینه بیمه کارگر کوتاهی کند کارگر می‌تواند درخواست بازرسی را به سازمان تأمین اجتماعی اعلام کند.
حال در شرایطی که برخی کارگران خودشان تمایل چندانی به بیمه‌پردازی ندارند، از طرفی برخی کارفرمایان نیز با مسأله فرار بیمه‌ای مانع از بیمه شدن جامعه کارگر می‌شوند لزوم فرهنگ‌سازی استفاده از بیمه برای همه شاغلان و فعالان عرصه کسب‌وکار و حوزه‌های اقتصادی بیشتر احساس می‌شود زیرا این موضوع نفعی دوسویه برای کارگران و سازمان‌های بیمه‌گر همچون تأمین اجتماعی دارد.
توسعه فرهنگ بیمه‌ای الزامی برای همه شاغلان
آگاهی از پرداخت حق‌بیمه ماهانه به عنوان یک الزام برای همه شاغلان در حوزه‌های مختلف کاری است که در سال‌های اخیر سازمان تأمین اجتماعی به این موضوع به صورت جدی ورود کرده است و در همین ارتباط نرگس اکبرپور روشن، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی نیز در گفت‌وگو با آتیه آنلاین به لزوم اجرای فرهنگ بیمه‌ای برای همه شاغلان تأکید کرد و گفت: یک مساله کلی در زمینه فعالیت همه گروه‌های کارگری در اشتغال رسمی و غیررسمی موضوع الزام به توجه به فرهنگ بیمه‌ای است زیرا هنوز اهمیت بیمه و بیمه‌پردازی به عنوان تضمینی برای آینده همه شاغلان به ویژه جوانان در بین افراد نهادینه نشده تا از کارفرمایان برای بیمه‌پردازی مطالبه داشته باشند.
اکبرپور روشن افزود: حتی اگر کارفرما بداند که در صورتی که کارگر را بیمه نکند احتمال شکایت از کارفرما به دلیل عدم بیمه‌پردازی این افراد به صورت جدی پیگیری خواهد شد، این مطالبه دنبال می‌شود. اما به طور معمول زمانی که افراد در آستانه بازنشستگی قرار می‌گیرند تازه متوجه می‌شوند که چرا این همه سال کار با فعالیت در عرصه‌های مختلف اقتصادی و حوزه اشتغال اما هیچ بیمه‌پردازی نداشته است که در این زمان دیگر هیچ کاری از دست کارگران برنمی‌آید.
وی معتقد است که این مسأله باید به عنوان یک مطالبه جدی از سوی شاغلان غیررسمی فعال در حوزه کسب‌وکارهای اقتصادی باشد زیرا این موضوع ریشه در شرایط اقتصاد کلان دارد و به همین دلیل برخی از شاغلان در بخش اقتصاد غیررسمی به حدی مشکل اقتصادی در زندگی خود دارند که در زمان فعالیت اولویت آنان بیمه‌پردازی به صورت ماهانه نیست.
اکبرپور اضافه کرد: سازمان تأمین اجتماعی پیش از هر چیز یک صندوق بیمه‌ای و پاسخگو به همه افراد تحت پوشش این سازمان است و به نوعی وظیفه پاسخگویی برای افراد غیرمشمول خود را ندارد و در واقع یک سازمان با کارکرد اجتماعی است. به دلیل اینکه که یک نظام یکپارچه و منسجم در کشور وجود ندارد در عمل این وظیفه حمایتی از سازمان تأمین اجتماعی وجود دارد زیرا بزرگترین سازمان بیمه‌ای در کشور است و تاکنون بیشتر از نیمی از جامعه با ارتباط با این سازمان از خدمات گسترده بیمه‌ای، درمانی و بازنشستگی استفاده می‌کنند. بنابراین قبل از هر چیز سازمان تأمین اجتماعی باید برای پایداری و اجرای تعهدات همه‌جانبه در قبال بیمه‌شدگان و مستمری‌بگیران برنامه‌ریزی داشته باشد.
قانون چه می‌گوید
براساس ماده ۱۴۸ قانون کار؛ کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون باید طبق الزام قانونی به ویژه قوانین سازمان تأمین اجتماعی، کارگران واحدهای خود را بیمه کنند. این ماده قانونی نشان‌دهنده تعهد قانونی کارفرما به ایجاد یک حفاظت اجتماعی برای کارگران است.
به همین واسطه تمرکز بر الزام کارفرما به بیمه کردن کارگران در قالب بیمه اجباری تأمین اجتماعی است. در چنین شرایطی کارفرمایان باید تحت هر شرایط برای ارسال لیست حق‌بیمه همه کارگران تحت پوشش خود برنامه‌ریزی داشته باشند تا هم کارگران براساس این قوانین به حقوق قانونی خود دسترسی داشته باشند و از طرفی دیگر پایداری منابع سازمان‌های بیمه‌گر تضمین شود.
البته این الزام به بیمه‌پردازی برای همه گروه‌های شاغل فقط برای کارگاه‌های مشمول قانون کار اعمال می‌شود. از مزایای اجرای ماده ۱۴۸ قانون کار برای کارفرمایان، بهبود مدیریت ریسک‌های مرتبط با حوادث کاری است و با بیمه‌پردازی برای جامعه کارگران، هزینه‌های مربوط به حوادث کاری احتمالی به کارگران و کارگاه‌های تحت پوشش به نوعی کاهش می‌یابد زیرا در صورت وقوع حادثه کاری که منجر به آسیب‌های جسمی یا مرگ کارگر شود، هزینه‌های درمان، مستمری برای خانواده کارگر و دیگر هزینه‌های مربوط به این حادثه از سوی سازمان تامین اجتماعی تأمین می‌شود و به عهده کارفرما نیست.
به طور کلی، اجرای ماده ۱۴۸ قانون کار به نفع هر دو طرف، یعنی کارگران و کارفرمایاناست و به دلیل ارائه لیست حق‌بیمه از سوی کارفرمایان وظیفه اصلی برای حمایت از کارگران آسیب‌دیده احتمالی به عهده سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود. این ماده از یک طرف مسأله حقوق و رفاه کارگران را تضمین می‌کند، از طرفی دیگر کاهش ریسک‌ها و هزینه‌های ناشی از حوادث کاری برای کارفرمایان را به دنبال دارد، بنابراین این ماده ۱۴۸ قانونی نه تنها به حفظ حقوق کارگران کمک می‌کند بلکه در راستای بهبود محیط کار و مدیریت بهتر ریسک‌های مرتبط با آن نیز تأثیرگذار است.
البته با توجه به ماده ۳۹ قانون تأمین اجتماعی، کارفرما به عنوان مسئول پرداخت حق بیمه سهم خود و بیمه‌شده به سازمان تأمین اجتماعی بوده و تکلیف دارد در موقع پرداخت مزد یا حقوق و مزایا سهم بیمه‌شده را کسر کرده و سهم خود را بر آن افزوده به سازمان تأدیه کند. در صورتی که کارفرما از کسر حق بیمه سهم بیمه‌شده خودداری کند شخصاً مسئول پرداخت آن خواهد بود، همچنین تأخیر کارفرما در پرداخت حق بیمه یا عدم پرداخت آن رافع مسئولیت و تعهدات سازمان در مقابل بیمه شده نخواهد بود.
کاهش مطالبه‌گری از سوی جوانان برای بیمه‌پردازی
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی همچنین گفت: برخی افراد به ویژه جوانان زندگی در حال را دوست دارند و به دلیل اینکه نمی‌دانند در سال‌های بعد چه اتفاقی در بخش فعالیت‌های اقتصادی، اشتغال و زندگی آنها رخ می‌دهد چندان تمایلی برای پرداخت حق بیمه و بیمه‌پردازی در سازمان‌های بیمه‌گری همچون تأمین اجتماعی ندارند و حتی مطالبه‌گری توسط کارگران برای بیمه شدن کمتر شده است.
اکبرپور درباره اصل ۲۹ قانون اساسی، اصل یکم قانون تأمین اجتماعی و سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی به عنوان یکی از وظایف اصلی مجموعه سازمان‌های بیمه‌گر توسعه پوشش بیمه‌ای برای اقشار و آحاد مختلف و اینکه بین ۶ تا ۹ میلیون نفر از شاغلان در مشاغل غیررسمی از پوشش بیمه‌ای برخوردار نیستند، افزود: در زمینه داده‌های آماری مربوط به شاغلان اختلاف نظرهایی وجود دارد زیرا بخش غیررسمی ماهیتا دیده نمی‌شود بنابراین باید از روش‌هایی استفاده شود که این موارد را برآورد کرد حتی تعریف‌ها در این زمینه متفاوت است، برخی دلیل آن را برای پرداخت نکردن مالیات می‌دانند.
به گفته او، با توجه به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و براساس گزارش نمونه‌گیری طرح آمارگیری یا سرشماری خانوارها، رقم شاغلان غیررسمی به خصوص در برخی از استان‌های کشور بالا بوده و بهتر است از طریق سرشماری این کار انجام شده تا آمار دقیق‌تری از این گروه‌های بدون بیمه در جامعه به دست آید. با توجه به اینکه بخش زیادی از مردم در بخش‌های غیررسمی فعالیت داشته و تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی نیستند، در سال‌های اخیر فرار بیمه‌ای هم افزایش یافته است.
وی معتقد است که بخشی از این موضوعات بخشی به دلیل افزایش هزینه‌ها است و با توجه به وضعیت معیشتی مردم و تورم بالا، عملا رقم مستمری تخصیص یافته به افراد، معناداری خود را از دست می‌دهد کمااینکه کسی که حداقل مزد را دریافت می‌کند تعریف معناداری برای این رقم دریافتی با توجه به هزینه‌های زندگی خود ندارد.
از آنجا که چنین شرایطی باعث می‌شود که برخی از کارگران به پرداخت حق‌بیمه ماهانه تمایل نداشته باشد باید با آگاهی‌بخشی از مزیت‌های بیمه‌ای و بازنشستگی آنان را به بیمه‌پردازی ترغیب کرد.
۱۲ میلیون بیمه‌شده اجباری تحت پوشش تأمین اجتماعی
آمارهای موجود حاکی از آن است که از جمعیت ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار بیمه‌شده اصلی سازمان تأمین اجتماعی حدود ۱۲ میلیون نفر تحت عنوان بیمه‌شدگان اجباری این سازمان محسوب می‌شوند که جامعه کارگران مشمول قانون کار در این زمره قرار می‌گیرند.
بیمه‌پردازی این گروه‌ها می‌تواند توان سازمان تأمین اجتماعی را در اجرای تعهدات و تأمین منابع پایدار این نهاد بیمه‌گر افزایش دهد و از سویی دیگر بزرگترین سازمان بیمه‌گر نیز حمایت‌های همه‌جانبه از قشر کارگر تحت پوشش در بخش تعهدات کوتاه‌مدت و بلندمدت در زمان مستمری‌بگیری دارد.