لایحه رفع مشکلات پرستاران روی میز مجلس
دکتر احمد نجاتیان، رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری کشور در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین درباره اقدامات انجام شده برای رفع مشکلات پرستاران گفت:سال گذشته خدمت رئیس‌جمهور اعلام کردیم که دولت و مجلس به مشکلات پرستاری به‌صورت ریشه‌ای رسیدگی کنند و برای این منظور رئیس‌جمهور دستور تشکیل یک کارگروه را صادر کرد که با گذشت هفت هشت ماه، به تازگی جلسات آن برگزار می‌شود.
وی افزود: تقاضا کرده‌ایم که دولت مسائل پرستاری را از جمله استانداردسازی تعداد پرستار، الزام استخدام و نحوه بازنشستگی آن‌ها، طی یک لایحه قانونی به مجلس ارائه دهد؛ پیش‌نویس این قانون آماده شده است و در روند رسیدگی و تحویل به مجلس قرار دارد. به‌طور حتم پس از طی شدن مراحل قانونی و تصویب مجلس بخشی از معضلات پرستاری به‌طور ریشه‌ای برطرف می‌شود.
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری کشور با بیان اینکه کمبود پرستاری یک موضوع مزمن در نظام سلامت به‌شمار می‌رود، ادامه داد: کمبود پرستار موضوعی فراگیر است و بسیاری از کشورها با چنین مسئله‌ای مواجه شده‌اند. در کشور ما نیز طی سال‌های اخیر، چالش کاهش کمّیت پرستار پدید آمده است که علت آن چند وجهی است و راهکارهای آن نیز باید وجوه مختلف را دربر بگیرد.
نجاتیان در بیان یکی از مهمترین عوامل کمبود پرستار، اعلام کرد: در غالب کشورها، علت کمبود پرستار از تعداد کم فارغ‌التحصیلان این رشته نشأت می‌گیرد. به بیان دیگر در هر کجای دنیا که کمبود پرستاری وجود دارد، به معنای آن است که دانشکده‌های پرستاری به تعداد کافی وجود ندارد یا مردم جذب دانشکده‌های مذکور نمی‌شوند. این مسئله به‌ویژه در کشورهای عربی بارزتر است و میزان آموزش پرستاری در اینگونه کشورها گسترده نیست. همچنین در اروپا با توجه به نیاز جامعه، دانشکده پرستاری فعالیت ندارد.
مشکل جذب پرستار
او اضافه کرد: اما در کشور ما شرایط متفاوت است و توانسته‌ایم با ظرفیت بالای آموزشی، تعداد زیادی پرستار آموزش دهیم. اما مشکل عمده ما به جذب و نگه‌داشت پرستاری مربوط می‌شود؛ به این معنی که به تعداد کافی نمی‌توانیم برای بیمارستان‌ها جذب نیروی پرستاری داشته باشیم و همان‌هایی را که داریم، نمی‌توانیم به‌خوبی نگه‌داشت کنیم.
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری کشور ادامه داد: برای مثال، در حوزه جذب، مشکل عمده در این است که نهادهایی مانند سازمان اداری و استخدامی در تعیین استانداردهای پرستاری مبتنی بر تخت، نظر علمی و فنی ندارند و این مسئله سبب می‌شود تا پیش‌بینی تعداد کافی پرستار برای نظام سلامت به‌درستی انجام نشود. زیرا استانداردهای تعیین پرستار توسط این مراکز از نظام اداری پیروی می‌کند و با نیاز روز جامعه مطابقت ندارد. از این‌رو، سازمان مذکور به‌عنوان مسئول صدور مجوز استخدام، قائل به کمبود پرستار در کشور نیست و از منشأ با مشکل مواجه می‌شویم.
نجاتیان با اعلام اینکه سالانه ۱۵ هزار پرستار در کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند، گفت: از مجموع فارغ‌التحصیلان این رشته طی چهار پنج سال گذشته که حدود ۷۵ هزار نفر را شامل می‌شود در خوشبینانه‌ترین حالت نزدیک به ۲۰ تا ۲۵ هزار نفر به استخدام درمی‌آیند و باقی پرستاران جذب مراکز درمانی وزارت بهداشت نمی‌شوند. این مسئله نشان می‌دهد که امکان به‌کارگیری نیروهای پرستاری فعلی فراهم نشده و تعداد مجوزهای استخدام حتی برای بیمارستان‌های فعلی متناسب‌سازی نشده است.
وی افزود: درحال حاضر کمتر از ۰.۹ پرستار برای هر تخت بستری فعالیت دارند؛ اما این تعداد باید به ۱.۸ پرستار برسد و در این صورت حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار نفر نیروی اضافه مورد نیاز است. اکنون این تعداد نیروی پرستاری در کشور وجود دارد؛ اما به دلایل اداری، دولت نمی‌تواند آن‌ها را جذب کند.
مسئله نگه‌داشت پرستار
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری کشور با اشاره به عدم رویکرد «نگه‌داشت» پرستار به عنوان یکی از عوامل کمبود این نیروی انسانی در کشور، بیان کرد: لازم است تا جذابیت فعالیت پرستاران در برخی از شهرها با بهره‌مندی از امکانات دولتی، تقویت شود. اکنون تمایل این گروه حرفه‌ای برای ارائه خدمت در شهرهای بزرگ مانند تهران، بسیار اندک است و حتی تعداد متقاضیان برای آزمون استخدام در تهران به‌حد نصاب نمی‌رسد. به‌فرض اگر تعداد شرکت کنندگان در آزمون هزار نفر تعیین شده باشد، احتمالا ۶۰ درصد ظرفیت پر می‌شود.
نجاتیان ادامه داد: این درحالی است که در برخی از نقاط کشور سه برابر ظرفیت آزمون، ثبت‌نام می‌کنند. زیرا پرستاران ترجیح می‌دهند در شهرهایی استخدام شوند که بتوانند زندگی خود را با قیمت‌های پایین اداره کنند. اما در تهران، حقوق یک پرستان کفاف حتی اجاره‌خانه را هم نمی‌دهد.
او تاکید کرد: برای تقویت انگیزه فعالیت پرستاران در تهران و شهرهای بزرگ باید تدابیر موثری اتخاذ شود که بخشی از آن می‌تواند از طریق افزایش حقوق، مزایا و تعرفه‌های خدمات پرستاری محقق شود و بخش دیگر با فراهم شدن امکاناتی مانند مسکن یا اقامتگاه‌های موقت و زیست‌پرستار به‌وجود آید. این اقدامات زمینه مساعد اقامت پرستاران را در تهران و همکاری با بیمارستان‌های این کلان‌شهر را فراهم می‌کند.
پدیده مهاجرت پرستاران
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری کشور، مسئله مهاجرت پرستاران از کشور را از دیگر مسائل تاثیرگذار بر کمبود این گروه حرفه‌ای برشمرد و گفت: جذابیت‌هایی که در خارج از کشور در زمینه امکانات رفاهی و درآمدی برای فعالان رشته پرستاری وجود دارد، انگیزه مهاجرت آن‌ها را تقویت می‌کند و به‌ویژه تا پیش از سال ۱۴۰۳ شاهد افزایش روند مهاجرت پرستاران بودیم؛ اما با آمدن دولت چهاردهم، عوامل مختلفی سبب کاهش این روند شد. در مقطعی برخی کشورها درها را باز کردند و با فراخوان توانستند تعداد زیادی از پرستاران را جذب کنند؛ اما اکنون این درخواست‌ها محدود شده است.
نجاتیان ادامه داد: همچنین تلاش دولت برای بهبود وضعیت معیشتی و حرفه‌ای پرستاران از جمله پرداخت مطالبات معوق، کاهش فشار اضافه‌کاری و بهبود شرایط کلی این گروه حرفه‌ای در کاهش روند مهاجرت تاثیرگذار بود. به‌هر روی عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ابرروندهایی است که در شکل‌گیری پدیده مهاجرت نقش دارد. رفع مشکلات پرستاران نیازمند مدیریت بهینه است؛ به‌نحوی که باید شرایط زندگی معیشتی پرستاران بهبود یابد تا امکان پایداری این نیروی انسانی در کشور فراهم شود.
تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری
وی با اشاره به اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری بیان کرد: مدل تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در کشور، کاملا بومی و داخلی است و مشابه آن در هیچ کشوری وجود ندارد؛ از این‌رو، طی سه سال گذشته اصلاحات زیادی در آیین‌نامه اجرایی قانون مذکور به‌وجود آمد و اکنون روند آن متعادل‌تر شده است.
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری کشور افزود: با توجه به مسکوت ماندن این قانون طی ۱۵ سال اخیر، هزینه تعرفه‌ها را با یک مبلغ حداقلی آغاز کردیم تا امکان عملیاتی شدن آن میسر شود. اما رفته‌رفته رقم تعرفه‌ها تغییر کرد و به‌ویژه در سال ۱۴۰۳ به میزان ۷۰ درصد افزایش یافت. امسال تعرفه خدمات پرستاری براساس نرخ تورم محاسبه شده است که رقم قابل توجهی نیست و باید تلاش کنیم تا چند سال متوالی، تعرفه‌ها را بیش از میزان تورم افزایش دهیم تا بتواند عقب‌ماندگی را جبران کند.
نجاتیان همچنین با اشاره به مسئله کسر مالیات از درآمد پرستاران گفت: در شرایطی که برای ایجاد امنیت معیشتی پرستاران تلاش می‌کنیم تا تعرفه‌گذاری خدمات آن‌ها را بهبود بخشیم، به یکباره موضوع مالیات پله‌کانی مطرح می‌شود و همه این تلاش‌ها را خنثی می‌کند. پرستاران مشمول مالیات بر درآمد سالیانه هستند و طبق قوانین، سقف معافیت مالیاتی پایه برای حقوق پرستاران در سال ۱۴۰۳ معادل ۲ میلیون و ۱۰ هزار تومان تعیین شده است؛ این بدان معنی است که اگر درآمد ماهانه یک پرستار از این مبلغ بیشتر باشد، مشمول مالیات می‌شود و مطابق با میزان درآمد به صورت پله‌کانی افزایش می‌یابد.
آسیب‌های کمبود پرستار
او با اشاره به نتایج کمبود پرستار در کشور اعلام کرد: این کمبود سبب انجام اضافه‌کاری اجباری برای پرستاران می‌شود؛ به‌نحوی که بسیاری از پرستاران به‌طور متوسط ماهانه ۸۰ تا ۱۵۰ ساعت اضافه‌کار اجباری دارند. همچنین مردم و بیماران نیز در اثر این کمبود متضرر می‌شوند؛ زیرا تعداد نیروهای پرستاری با نصف استاندارد مشغول به فعالیت هستند و اگر قرار است که در یک بخش ۱۰ پرستار حضور داشته باشد، خدمات بخش با ۵ پرستار ارائه می‌شود و در نتیجه پرستاران با اضافه‌کار اجباری که می‌تواند منجر به افت کیفیت خدمات شود، فعالیت می‌کنند.
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری کشور ادامه داد: در نتیجه پرستاران با ۲۰ تا ۲۵ سال سابقه فعالیت درخواست بازنشستگی پیش از موعد می‌دهند؛ زیرا در عمل فرسوده شده‌اند و توان فعالیت ندارند. اکنون پرستاران می‌توانند با استفاده از مزایای قوانین سخت‌وزیان‌آور با ۲۵ سال سابقه و ۳۰ روز حقوق بازنشسته شوند. اما قانون مذکور در مراکز دولتی به‌دلیل کمبود نیرو به‌طور کامل اجرا نمی‌شود؛ زیرا مسئله پرداخت مابه‌التفاوت حق‌بیمه مشاغل سخت‌وزیان‌آور نیز مطرح است که رقم بالایی را دربر می‌گیرد و پرستاران در عمل نمی‌توانند از قانون مذکور استفاده کنند.
